Glosario, Ramon Lull, D.

D.

D' AÇO. V. D' AYÇO.

D' AÇO 'T. De esto te.
D' AQUEYLS. De aquellos.
D' ALCÚ. De alguno, de alguien.

D' ALS. De otra cosa.

D' ALT. De arriba.
D' AQUEST. De este.

D' ALTA. De alta.

D' ALTRE. De otro.

D' ALTR‘ EN. De otro en.

D' ALTRUY. De otro.

D' ALTRUYL. V. D' ALTRUY.

DAM. V. DAN.

DAMDÓS. De ambos.

D‘ AMDÓS. V. DAMDÓS.

DAMÉS. Demás.

DAMNAR. v. modo inf. Condenar.

DAMNAT. part. pas. de “dampnar". Condenado.

DAMONT. adv. Encima, sobre.

DAMPNACIÓ, sust. c. Condenación.

DAMPNADA. part. pas. de "dampnar” term. fem. Dañada, perjudicada, destruida, condenada.
DAMPNAT. part. pas. de "dampnar". Condenado.
DAMPNATJE, sust. c. Daño, perjuicio.

DAMPNITATS. sust. c. pl. daños, perjuicios.
DAMPNOSA. adj. Dañosa, perjudicial.

DAN. sust. c. Daño, mal. (dany)

DAQUEST. V. D‘ AQUEST.
D‘ AQUEST. De este. (aqueste en castellano antiguo)
D' AQUI. De aquí.

DARAY. v. Daré. (daré : donaré)

DARETS. v. Daréis. (dareu : donareu, donaréu)

DARIATZME. v. Dariaisme. (me daríais; me donaríeu)

DARLOT. A galope. - Trotant e darlot: al trote y a galope.

DARMETS. Me habéis de dar. (dar me havets : me hau de donar)

D' ASO. V. D' AÇO.

DATS. v. Dad, dais. (doneu, donau, donéu, donáu)

DATSLOS. Dadles. (doneulos, donaulos)

DATSME. Dadme, daisme. (doneume, donaume)

DATZ. V. DATS.

DAVÍ. adj. Divino. (diví)

D' AXO. De esto.
D' AYÇO. De esto, de eso.
D' AYSO. V. D' AYÇO.
D' AYTALS. De tales.

D' AYTANT. De tanto. - A veces: de ello.
DE. prep. De. - A veces a, p. e: no es qui de Deus vuyla donar lausor: no hay quien a Dios quiera alabar (quien de Dios quiera dar laor).
DEÇEBUT. part. pas. de "deçebrer". Engañado. (decepcionado)

DECEPCIÓ. sust. c. Decepción, engaño.

DECH. v. Debió.

DECLARAMENT. adv. Claramente.
DECORARVOS. v. Honraros. (teneros decoro)

DECORAT. part. pas. de “decorar”. Decorado, honrado.
DECORRIMENT. sust. c. Corriente o curso de algún líquido.
DECORRIA. v. Corría. (decorrer : transcurrir : correr)
DEEN. Décimo. (deén, desén, desé; decena, diez)
DEENE. Décima. (diezmo, de diez, la décima parte)

DEENE 's. Décima es.

DEFAL. v. Falta, delinque, falla; falte, delinca, falle.
DEFALA. V. Falte.

DEFALIMENT. sust. c. Falta. culpa. (fallo; fallar)

DEFAYLEX. v. Falta, delinque.

DEFAYLIR. v. modo inf. Faltar, delinquir.

DEFEN. v. Defiende. (defén; defendre; defender)

DEFENAM. v. Defendamos. (como aquellos aragoneses de esfendemos as luengas)
DEFENCIÓ. sust. c. Defensa.
DEFENDRE. v. modo inf. Defender. - Úsase, a veces como recíproco. - En algunos casos significa librarse.
DEFENEN. v. Defienden.
DEFENIMENT. sust. c. Defensa.
DEFENS. v. Defiendes.
DEFENSADOR. sust. c. Defensor.
DEFENSA ‘S. v. Defendióse. (
se defendió)
DEFENSIÓ. V. DEFENCIÓ.
DEFENT. v. Defiende.
DEFES, DEFESA. adj. Defendido, defendida.
DEFFALLIMENT. V. 
DEFALIMENT.
DEFFAYLIMENT. V. DEFALLIMENT.
DEFFENDRE. V. DEFENDRE.
DEFFENENT. v. gerundio de “deffendrer”. Defendiendo.
DEFFES. V. DEFES.
DEFORA. adv. Fuera. - Defora se: fuera de sí.
DEFORAS. A fuera, de fuera, por de fuera, en el exterior.
DEFORES. V. DEFORAS.
DEGASTABLE. adj. Desierta, desolada, abandonada.
DEGRA. v. Debiera. (
deguera, deguere)
DEIFICAR. v. modo inf. Deificar.
DEIFICAT. part. pas. de “deificar”. Deificado.
DEIG. v. Debo. (
dec, dech; deure; deber)
DEITAT. sust. c. Deidad.
DEIXAM. v. Dejamos.
DEJA. v. Deba. 
(dega)
DEJAM. v. Debamos. (
degam, deguem)
DEJATS. v. Debáis. (degáu, degau, deguéu, degueu)

DEJUNIS. sust. c. pl. Ayunos.

DEJUNAMENT, sust. c. Ayuno.

DEJUS. adv. Debajo. (de jus, dejús; Noguera jussana VS sobirana)

DE ‘L. De él.

DE LÁ. V. DELAY.
D' ELA. De ella.

DELAY. adv. De allí, en la otra vida, allí. (de lá)

DELECTABLE. adj. Deleitable, delicioso.

DELEN. v. Borran, destruyen. (inglés delete)

DELEX. v. Borra, destruye. (he, she, it deletes en inglés)

DELGAT. adj. Delgado. (cullóns, Pompeyo Fabra no usaba esta palabra?)

DELÍ. Borró, destruyó.

DELICAMENT. sust. c. Deleite.

DELICATS. v. Deleitáis.

DELICT. V. DELIT.

DELIR. Borrar, destruir.

DELIT. sust. c. Deleite. (disfrute; no significa delito)

DELIT. part. pas. de "delir”. Borrado, destruido.

DELITABLE. V. DELECTABLE.

DELITAMENT. sust. c. Deleite.

DELITAR. v. modo inf. Deleitar.

DELITATS. v. Deleitáis.

DELITZ. sust. c. pl. deleites.

DELS. De los, de las. - Dels claus de Sent Pera: de las llaves de San Pedro.

D' ELS. De ellos.
DE 'LS. De los.

DELONGAMENT. adv. Largamente. (longa, llarga; larga, luenga)

D' ÉLL. De él.

DEMAN. sust. c. Petición, demanda, súplica.

DEMANA ‘L. v. Le pidió.

DEMANÁN. v. gerundio de “demanar”. Pidiendo. (demanant)

DEMANATS. V. DEMANDATS.
DEMANDA. sust. c. Súplica, petición.

DEMANDATS. v. Pedís, pedid; demandáis, demandad.
DEMANDAVA. v. Pedía, demandaba.
DEMANS. v. Pidas.
DEMENTRA. Mientras, mientras tanto, mientras que, entretanto.
DEMENTR‘ EU. Mientras yo.
DEMONI. sust. c. Demonio. (dimoni)

DEMONI ‘L. Demio le, demonio el.
DEMONI ‘T. Demonio te.

DE ‘N. De don. - De ‘n Jacques: de don Jaime.
DENEJAR. v. modo inf. Limpiar. (nedea; neteja; nedeja; net)
DENANT, adv. Delante, antes. (devant)

DENYEN. v. Dignan. - No ‘us denyen veser: no se dignan veros.
DEPARTIR. v. modo inf. Partir, dividir, separar, explicar.

DEPARTIT. part. pas. de "depertir". Partido, dividido, separado, explicado.
DEPENYER. v. modo inf. Representar, describir, pintar, designar.
DEPERTIMENT sust. c. Partición, separación, división.

DEPERTIR. V. DEPARTIR.

DEPERTIT. V. DEPARTIT.

DEPORT. sust. c. Recreación, placer, diversión, reposo, descanso (deporte; sport, esport)

DEPORTANT. v. gerundio de "deportar”. Descansando.
DEPORTAR. v. modo inf. Descansar.

DEPUIS. adv. Después.

DEPUYS. adv. Después, después que.
DERROCAR. v. Derrocar, derribar.

DERROCAVEN. v. Derrocaban, derribaban.

DERROCA ‘L. Le derrocó, le derribó.

DES. v. Diese. (donés; donare)
DESÁ. V. DESAY.
DESAGUALAR. v. modo inf. Desigualar. (agual, agualar, Agualada)

DESAGUALTAT. sust. c. Desigualdad.
DESAMAR. v. modo inf. Desamar, aborrecer. (no amar, pero no odiar)

DESAMAT. part. pas. de “desamar”. Desamado, aborrecido.
DESAUNIT. part. pas. de “desaunir”. Desunido. (desunir)

DESAY. adv. De aquí, en esta vida, aquí. (de sá)

DESÇEBUT. part. pas. de “desçebre”. Engañado. (decepcionado)

DESÇEBUTZ. part. pas. de “desçebre”. Engañados. (decepcionados)

DESCONEIX. v. Desconoce.
DESCONEXENT. sust. c. El que desconoce. (desconeixent)

DESCONFORTAT. part. pas. de “desconfortar”. Desanimado, debilitado, privado de fuerza. (CONFORT. sust. c. Aliento, fortaleza, fuerza, ánimo. // reconfortar)

DESCONORT. sust. c. Desconsuelo. (título de un poema conocido)

DESCONORTAR. v. modo inf. Desconsolar.

DESCONORTAT. part. pas. de "desconortar”. Desconsolado.

DESCONSELLAT. part. pas. de “desconsellar”. Malaconsejado, desaconsejado.

DESCONSOLACIÓ. sust. c. Desconsuelo.

DESCONSOLAMENT. sust. c. Desconsuelo.

DESCORRE. v. modo inf. Discurrir.

DESCORTÉS, adj. Descortés.

DESCOVÉ. v. Desconviene.

DESCREENT. adj. Descreído, incrédulo.

DESCRESENT. v. gerundio de "descreser". Descreyendo.

DESE. Décimo, diezmo. (desé)

DESESPER. sust. c. Desesperación. (desespero)

DESESPERAMENT. sust. c. Desconfianza, desesperación.

DESFORMAR. v. modo inf. Desfigurar.

DESFORMAT. part. pas. de "desformar”. Desfigurado.

DESGRAT. sust. c. Desagrado.

DESHONRADAMENT. adv. Deshonradamente.

DESHONRAMENT. sust. c. Deshonra.

DESIA. v. Decía. (díe, die, diebe; deya; deye; deia; deie; deciba)

DESIG. sust. c. Deseo. (desitg; desich)

DESIJAMENT. V. DESIG.

DESIR. v. Deseo. (jo desitjo)

DESIRÁN. v. gerundio de "desirar". Deseando. - Úsase alguna vez este gerundio como adjetivo p.e: en vils fayts d‘ hon es desirán: en viles hechos de que está deseoso.

DESIRANT. V. DESIRÁN. (desitjant)

DESIRAR. v. modo inf. Desear.

DESIRAT. part. pas. de "desirar". Deseado. (desitjat)

DESIRATS. v. Deseáis.

DESIREN. v. Desean. (desitgen)

DESIRER. V. DESIRAR.

DESIRON. V. DESIREN.

DESIRÓS. adj. Deseoso. (desitjòs, desitjós)

DESITJATS. V. DESIRATS.

DESLEYA. Deslíe, disuelve, diluye (dilue). (verbo desleír)

DESLEYAL. adj. Desleal.

DESLEYALTAT. sust. c. Deslealtad.

DESLIAR. v. modo inf. Desligar, desatar, librar, libertar. (deslligar)

DESLIGARALNOTS. v. Librárnoslo. (librar + nos + lo; que ens el lliurés)

DESLIURAR. v. modo inf. Libertar, librar.

DESLIURAT. part. pas. de "desliurar”. Libertado. (liberado)

DESLIYAR. v. Desligar, desatar, o diluir, desleír, disolver.

DESOBEENT. adj. Desobediente.

DESOLAMENT. sust. c. Desolación.

DESORDONAT. part. pas. de "desordonar”. Desordenado.

DESOTS. adv. Debajo. (de sots, sotz; de sota)

DESPAGAT. part. pas. de "despagar”. Poco satisfecho, descontento.

DESPEN. v. Gasta, espende, (expende, expensas) emplea. (despén; despendre)

DESPES. part. pas. de “despendrer”. Expendido (espendido), gastado. (despés)

DESPLAENT. adj. Desagradable. (que no es plaent; que no place)

DESPLAER. sust. c. Desplacer, desagrado.

DESPLASENT. v. DESPLAENT.

DESPLASER. sust. c. Desplacer, desagradar.
DESPLAU. v. Desplace, desagrada. (si no us plau : us desplau)

DESPULLAR. v. modo inf. Desnudar, despojar.
DESPUYLANT. v. gerundio de "despuylar". Despojando, desnudando.

DESRAHÓ. V. DESRAYSÓ. (raysó, rahó, raó; razón)

DESRAYSÓ. sust. c. Sinrazón.

DESSÁ. Aquí, por esta parte, en esta parte. (de sá, de sa VS de llá, dellá)

DESSEMBLANÇA. sust. c. Desemejanza. (sembla, pareix, semella; semeja, parece)

DESSEMBLANT. adj. Desemejante, contrario.

DESSUS. adv. Encima, sobre. (de sus, de sús, dessús)

D' EST. De este. (usa aquest, est, est‘ )

DESTREU. v. Quita, saca, arranca, extrae (estrae).

DESTRICH. Embarazo, obstáculo, desestimación, apuro, angustia.

DESTRUA. v. Destruya.

DESTRUYR. v. modo inf. Destruir.

DESUS. V. DESSUS.
DESVAL. v. No vale.

DESVERGONYATS. part. pas. de "desvergonyar". Desvergonzado. (desvergonzados)

DESVIAMENT. sust. c. Desvío.

DESVIAR. v. modo inf. Desviar.

DETERMEN. Variante de "dretamen". Derechamente, con justicia.

DETERMENAT. v. part. pas. de “determenar”. Determinado.

DETRAS, adv. Detrás,

DEUNE. Debe (de ello o por ello). (E deune ser a mòrt jutjat)

DEURIETS. v. Deberíais.

DEUS. v. Debes.

DEUS. sust. pr. Dios.

DEVALÁ. v. Bajó, descendió. (devallá)

DEVASTAR. v. modo inf. Devastar.

DEVAYLÁ. V. DEVALÁ.

DEVEN. v. Deben. (deuen)

DEVENIR. v. modo inf. Empezar a ser una cosa diversa de lo que era; hacerse, volverse diferente, convertirse.

DEVENSIMENT. sust. c. Quizás signifique el acto de vencer.

DEVENTERA. sust. c. Delantera, vanguardia.

DEVENTERS. adj. pl. delanteros, los que pertenecen a la vanguardia.

DEVESIT. part. pas. de "devesir”. Dividido. (dividit)

DEVETS. v. Debáis.

DEVINA. v. Adivina, acierta.

DEXASER. adj. Quizás equivalga a las palabras castellanas defectuoso, indolente, pecador, engañoso, vicioso.

DEXENT. V. Desciende.

DEXESA. sust. c. Diosa.

DEY. v. Debo. (dec, dech)

DEYA. v. Decía. (deia, deie, deye, die, díe, diebe)

D' EYL. De él.

DEYM. v. Decimos. (deiem; diém, diem es metátesis de deym; deym e manam)

DEYNETS. v. Dignaos.

DEYTAT. sust. c. Deidad.

D' HON. De donde, de que.

DIATS. v. Decid. (digats; diguéu o digueu, digáu, o digau)

DICMENGA. sust. c. Domingo. (se encuentran variantes en textos antiguos; dicmenge)
DICTAMÉN. V. DICTAT.

DICTAMENT. sust. c. Dictamo. (dictado)

DICTAR. v. modo inf. Dictar.

DICTAT. part. pas. de "dictar". Dictado.

DICTAT. sust. c. Lo que se ha dictado o lo que se ha dicho, escrito o hablado.
DIEN. v. Dicen. (diuen)

DIÉN. V. DIENT.

DIENT. v. gerundio de "dir". Diciendo.

DIETS. v. Decís. (dieu, diéu; deieu, deyeu)

DIFFERENCIAR. v. modo inf. Diferenciar, distinguir.

DIFFERENCIEJAR. V. DIFFERENCIAR.

DIFFERENT. adj. Diferente.

DIFFICULTAT. sust. c. Dificultad.

DIFFINENT. v. gerundio de "diffinir”. Definiendo.

DIFFINICIÓ. sust. c. Definición.

DIFFINIMENT. V. DIFFINICIÓ.
DIFFINIR. v. modo inf. Definir.

DIFFINIT. part. pas. de "diffinir". Definido.

DIGATS. v. Decid, digáis.

DIGATSME. Decidme.

DIGES. v. Di. (digues)

DIGNAT. Variante. V. DIGNITAT.

DIGNITAT. sust. c. Dignidad, mérito.

DIGUT. part. pas. de "dever”. Debido. (degut)

DILIGÉN. adj. Diligente. (diligent)

DINTRE. adv. Dentro.

DIRAY. v. Diré.

DIRETS. v. Diréis.

DIR T‘ HA. Te ha de decir. (escrito DIRT‘ HA)

DISCORRIMÉN. V. DISCORRIMENT.

DISCORRIMENT. sust. c. Discurso, reflexión, el acto de discurrir.

DISCORRENT. v. gerundio de "discorrer”. Discurriendo, reflexionando.

DISCURRIMENT. V. DISCORRIMENT.

DISEM. v. Decimos. (diém, diem; deiem, deyem)

DISEN. v. Dicen. (diuen)

DISETS. v. Decís. (diéu, dieu; deieu, deyeu)

DISFORMAT. part. pas. de "disformar”. Desfigurado.

DISJUNTIVA. adj. term. fem. Disyuntiva.

DISLUNGAMENT. sust. c. Dislocación.

DISON. V. DISEN.

DISPUTAMENT. sust. c. Disputa, argumentación, controversia.

DISTINCCIONAR. v. modo inf. Distinguir, hacer distinción.

DISTINCCIONAT. part. pas. de “distinccionar”. Distinguido.

DISTINCS. adj. pl. Distintos.

DIT. sust. c. Dicho, palabra.

DITS. part. pas. pl. de "dir". Dichos.

DIVINITAT. sust. c. Divinidad.

DIVISIBILITAT. sust. e. Divisibilidad.

DIX. v. Dijo. (va dir)

DIXEREN. v. Dijeron.

DIXÉS. v. Dijese. (digués; diguere)

DIXLI. v. Díjole. (le dijo)

DIXME. v. Díjome.

DIXQUÉ. v. Dijo.

DÓ, v. Doy, dé. (dono; que yo dona; que jo doni)

DÓ, sust. c. Don, donativo, presente, dádiva.

DOCTRINAT. part. pas. de "doctrinar". Adoctrinado. (corriente en la Cataluña de Pujol)

DOLÇOR. V. DOUÇOR.

DOLEM. v. Dolemos.

DOLENT. adj. Doliente, afligido.

DOLER. v. modo inf. Doler.

DOLRE. V. DOLER.

DOLRÓS. adj. Doloroso.

DÓ ‘M. Déme, doyme. (me doy)

DON. sust. c. Don, dádiva, presente.

D' ON. V. D' HON.

DONA. sust. c. Señora, dama. (domina, domna, doña)

DONADOR. sust. c. El que da, dadivoso, amigo de dar.

DONALI. Dale.

DONÁLI. Le dio.

DONÁN. V. DONANT.

DONANT. v. gerundio de "donar”. Dando.

DONASSETS. v. Dieseis.

DONATS. v. Dais, dad.

DONATS. part. pas. pl. de "donar”. Dados.

DONATSME. v. Dadme. (donaume, doneume)

DONATZ. V. DONATS.

DONAVETS. v. Dabais. (donabeu, donáeu)

DONÇELL. sust. c. Doncel.

DONÇEYL. V. DONÇELL.

DONCHS. adv. Pues, entonces.

DONE. v. Doy, da. (jo done, éyl, ela done; yo dono, ella done)

DONESSON. v. Diesen. (donaren; donessin)

DONETS. v. Deis. (donéu o doneu)

DONME. v. Dóyme, entrégome. (me doy, me entrego; me dono; “em donu”)

DONQUES. V. DONCHS.

DONS. v. Des. (que tú me donos; me dons)

DONS. sust. c. pl. Dones, presentes, donativos.

DONS. adv. V. DONCHS.

D‘ ONT. V. D' HON.

DORS. adv. Detrás.
DORS. sust. c. Dorso, espalda.

DOUÇ, DOUÇA. adj. Dulce. (dols, dolsa; dolç, dolça)

DOUÇOR. sust. c. Dulzura. (dolsor, dolçor)
DOUS, DOUSA. V. DOUÇ, DOUÇA.

DREÇALÍ. Le dirigió, le enderezó. (dreçali)

DREÇAR. V. modo inf. Enderezar, dirigir.

DRET. sust. c. Derecho, justicia. - Se pogren de Deus per dret clamar: pudieran con justicia clamar a Dios.

DRETAMENT. adv. Derechamente, justamente, con justicia.

DRETEMENT. V. DRETAMENT.

DRETS. adj. pl. Justos. - No está drets: no es justo.

DRETURA. sust. c. Derechura, rectitud, justicia.

DUALITAT. sust. c. La cualidad de ser una cosa dual. (dualidad)

DUCHS, sust. c. pl. duques. (DUCHduc : duquedux; el que dirige, conduce, ductor)

DUPTE. V. Dude.

DUPTETS. v. Dudéis. (dudéu o dudéu; dupteu)

DUPTÓS. adj. Dudoso, perplejo.

DURABILITAT. sust. c. La cualidad que hace una cosa durable. (durabilidad)

DURABLE. adj. term. fem. Duradera, durable.

DURAMENT. sust. c. Duración.

DUY. De hoy, desde hoy. (d‘ huy)

DUYL. v. Duelo. - No ‘m duyl: no me duelo.

DUYMAY. V. D' UY MAYS.

D‘ UY MAYS. De hoy más. (huy, uy, avui, avuy, vuy)

Glosario, Ramon Lull, C

 C.


ÇA. adv. Aquí. (de çá e de lá, llá)

CAB. sust, c. Cabeza. (cap : caput : capita etc)
CAB. V. Cabe.
CABAL. sust. c. Caudal.
CABAL. Cabal, completo.
CABALORS. V. CABALÓS.
CABALÓS. adj. Caudaloso, provechoso, cabal, cumplido. (caudalós)
CABER. v. modo inf. Caber.
CAÇAR. v. modo inf. Cazar.
CAEN. v. Caen. (cauen)
CAHECH. v. Cayó.

CAHUT. part. pas. de "caer". Caído. (caigut, cahút)

CAL. Importa. - No cal; no importa. Molt cal; mucho importa. - Que li cal; que le importa; - No 't cal; no te importa, no te es necesario.
CALCIGAT. part. pas. de "calcigar". Hollado, pisado, pisoteado.

CALER. v. modo inf. Ser necesario, importar.

CALT. sust. c. Calor. (caldo)
CAMIAR. v. modo inf. Cambiar, transformar, trocar.
CAMIAT. part. pas. de "camiar". Cambiado, transformado, trocado.
CANCERADAS. adj. term. pl. fem. Canceradas, cancerosas. (cáncercranch; cangrejo)

CANT. adv. Cuando, cuanto. (quantum; quant)

CANTAR. V. XANTAR.
CANTÉS. v. Cantase.
CANTITAT. sust. c. Cantidad. (Quantitas, quantitat)
CANYAR. Variante de “caminar”. V. esta palabra.

(71) Que ‘n éll fill se pogués canyar,
CAP. sust. c. Caudillo, jefe, capitán, cabeza.
CAPARÓ. sust. c. Capucha caperuza, cogulla.
CAPDELL. V. CAPDEYL.

CAPDELL. v. Guíe, dirija.
CAPDELLAR. v. modo inf. Guiar, dirigir.
CAPDEYL. sust. c. Dirección, guía, ovillo.

CAPERÓ. V. CAPARÓ.
CAPTÉ. Gobierna. - Usado como recíproco: se gobierna, se porta bien, procede bien.

CAPTENER. sust. c. Buen trato, buen porte, buen aspecto.

CAPTENER. v. Gobernar. - Usado como recíproco: gobernarse, portarse bien.

CAPTIVANT. v. gerundio de "captivar. Cautivando.
CAR. Porque.
CAR. adj. Caro, querido, estimado.

CAR. adv. Caramente.

ÇARAGOÇÁ. adj. Zaragozano. (de Çaragoça, Saragossa, Zaragoza)

CARÇERAT. part. pas. de "carçerar". Encarcelado, sujeto, aprisionado.

CARÇRE. sust. c. Cárcel, prisión.

CARDENALAT. sust. c. Cardenalato.
CARDENIL. sust. c. Cardenal.

CARESMA. sust. c. Cuaresma.
CARNALITAT. sust. c. Carnalidad.

CARNER. sust. c. Sepultura. - En sentido figurado, estómago, vientre. - Aquel que umpl el carner: aquel que llena el estómago.
CARRERA. sust. c. Camino. (carraria; carrer; calle)

CARTENER. v. modo inf. Amar, querer, tener en mucho.

CARTENIR. V. CARTENER.

CARTENGUT. part. pas. de “cartener". Querido (caro), amado, tenido en mucho.
CASCU, CASCUNA. Cada uno, cada una.
CASCUN. Cada uno,
CASCUNAS PARTS. Cada una de las partes.

CAHUT. v. gerundio de "caer". Cayendo.
(Es participio, caído, cahút; el gerundio es caent, cahent)

CASTEL. sust. c. Castillo. (castell)

CASTEYL. V. CASTEL.

CASTETAT. sust. c. Castidad.

CASTICH. sust. c. Castigo, corrección, lección, aviso. (castic, cástic)
CASTIGAMENT. V. CASTICH.
CAUSA. sust. c. Causa, cosa.

CAUSANT. sust. c. Causante.

CAUSAT. sust. c. Efecto.

CAUSAT. part. pas. de “causar". Causado.
CAUT. V. CAHUT.

CAVAL. V. CAVAYL.

CAVALCADA. sust. c. Cabalgata. (cabalgada; ataque rápido con caballos)
CAVALCAR. v. modo inf. Cabalgar.
CAVALER. V. CAVAYLER.

CAVAYL. sust. c. Caballo. (cavall)
CAVAYLER. sust. c. Caballero.

CAUECH. V. CAVECH.

CAVECH. adj. Palabra cuya significación desconocemos. Tal vez equivalga a las castellanas caduco, perecedero.

CECH, adj. Ciego.

CEL. V. CEYL.

ÇEL. sust. c. Celo. (zel)

CELA. pron. Aquella.

CELAR. v. modo inf. Celar, esconder, ocultar.

CELL. V. CEYL.

CELLA. pron. V. CELA.

ÇELLA. sust. c. Silla de caballo.
CELLS. V. CEYLS.
ÇENSAT. palabra cuya significación no conocemos. Quizás equivalga a limitado a los sentidos. (Que tot lo bé qui es çensat. // sensato? censado?)

CENTÉ. Centésimo.

CERCATS. v. Buscáis, buscad. (también aparece sercar)

CERCLE. sust. c. Círculo.

CERQUA. v. Busca.
CERTÁ. adj. Cierto, seguro. (certero)
CERTENITAT. sust. c. Certeza.
CERTES. adv. Ciertamente. (cert es : cierto es)

CÉS. v. Cese.
CESTA. pron. Esta. (questa; aquesta; esta)
CESSAT. part. pas. de “cessar”. Cesar, impedir. - Pogre haver fet molt bé, e cessat molt de mal: pudiera haber hecho mucho bien, e impedido mucho mal.
CEYL. pron. Aquel.
CEYLAS. pron. Aquellas.
CEYLS. pron. Aquellos.
CHÁ. sust. c. Perro (canis, can, ca : cà : cá)

CHARITAT. sust. c. Caridad.
CHICHS. adj. pl. Pequeños. (chics; chicos, chiquillos, chicuelos, etc)

CHRIST, sust. p. Cristo.

CHRISTIÁ. adj. Cristiano, cristiana.

CHRISTIANDAT. sust. c. Cristiandad.

CINQUENA. nombre numeral. Quinta.
CINTA. part. pas. de "ceñir". Ceñida.
CLAM. sust. c. Clamor, súplica.

CLAM. v. Clamo, clame; suplico, suplique.
CLAMAMENT. sust. c. Clamor, súplica.
CLAMAR. v. modo inf. Pedir, implorar, clamar, suplicar. (reclamar, etc)

CLAMOR. sust. c. Clamor, súplica.

CLAMVOS. Os suplico, os ruego.

CLAR. adj. Claro.
CLARDAT. Claridad, luz, resplandor. (claredat, claretat)

CLAUSA. v. Cierre. (clausura; closa)

CLEMENS. sust. p. Clemente.

CLERECIA. sust. c. Clerecía.

CLERGUE. sust. c. Clérigo. - Li clergue: los clérigos. - Li clergue setglar; los clérigos seglares. - Significa también: orden religiosa; p.e: un tal clergue s‘ en fés: se estableciera de ello una orden religiosa.

CLÍ. adj. Inclinado, postrado.

CLUCHAT. part. pas. de "cluchar”. Con los ojos tapados o cerrados. (clucar un ull : guiñar un ojo)
CO. adv. Como. (com)
ÇO. pron. Esto, lo, cuanto. - Per ço: para esto, para que, con motivo de.

COBEEG. Desee, codicie. (de cobdicia)

COBEJAMENT. sust. c. Deseo, codicia y alguna vez abrigo.

COBETJAR. v. modo inf. Desear, codiciar, cobijar.

COBEYTAT. sust. c. Codicia, deseo.

COBEYTÓS. adj. Deseoso, codicioso, avaro.
COBRAR. v. modo. inf. Recobrar, cobrar, obtener.
COBRAT. part. pas. de "cobrar”. Recobrado (recuperado), cobrado, obtenido.

COGITAMENT. sust. c. Reflexión, pensamiento.

COGITANT. v. gerundio de “cogitar". Pensando, reflexionando, concibiendo.

COGITAR. v. modo inf. Pensar, reflexionar, concebir. (cogito ergo sum)

COGITAT. part. pas. de "cogitar". Pensado, reflexionado, concebido.
COL. Como el, como lo; cuando el, cuando lo.

COL. v. Reverencia, venera, celebra, adora, honra.
CO ‘L. Como el, como lo.

COLER. v. modo inf. Reverenciar, venerar, celebrar, adorar, honrar.
COLLETA. Colación, colecta, oración hecha colectivamente.

COLONES. sust. c. pl. Columnas. (columnes)

COLP. sust. c. Golpe. (se encuentra còlp, colp)
COLPA. sust. c. Culpa. - Alguna vez golpe.

COLPABLE. adj. Culpable.

COLPEJAR. v. modo inf. Golpear, herir.
COLRE. V. COLER.
COLS. Como los. (com los, com els)

COLTELL. sust. c. Cuchillo.
COM. adv. Como, y otras veces cuando.

COMANDA. v. Encargo, encomienda. (encomanar; comanar; pedido en un restaurante)

COMBATEDOR. sust. c. Combatiente.

COMBATUT. part. pas, de "combatre". Combatido.

COMENÇ. sust. c. Principio, comienzo.

COMENÇ. v. Empiezo, comienzo; empiece, comience.

COMENÇABLE. adj. Lo que puede empezarse.

COMENÇA 'L. Empieza el.

COMENÇAMEN. V. COMENÇAMENT.

COMENÇAMENT. sust. c. Principio. - Generals començaments: principios generales.
COMENÇAN. V. COMENÇANT.

COMENÇANT. part. a. El que comienza.
COMENÇANT. v. gerundio de “començar”. Empezando, comenzando.

COMENÇANÇA. sust. c. Principio, comienzo. (COMENÇ, COMENÇAMENT)
COMENÇAR. v. modo inf. Empezar, comenzar.

COMENÇARETS. v. Empezaréis.

COMENÇAT. part. pas. de “començar”. Empezado, comenzado.

COMENÇEMENT. V. COMENÇAMENT.
COMENCET. v. Empezó.

COMENCEY. v. Empecé.

COMENS. V. COMENÇ
COMIAT. sust. c. Permiso, licencia. (despido)
COMINAL. Derivado de la palabra latina “comes”. Compañero, compañeros; junto, juntos.
COMIT. sust. c. Cómitre. (en una nave)
COMPANYA. sust. c. Compañía.

COMPANYÓ. sust. c. Compañero.
COMPANYON. V. COMPAYNON.
COMPANYÓS. sust. c. pl. Compañeros.

COMPARAMENT. sust. c. Comparación.

COMPAYNYA. V. COMPANYA.

COMPAYNON. sust. c. Compañeros.

COMPILAT. part. pas. de “compilar". Compuesto, reunido, compilado.

COMPLAER. v. modo inf. Complacer.

COMPLANCH. v. Duelo, conduelo. (plant, planct, planyir)

COMPLEXEN. v. Llenan. (cumplen; compleixen; cumplixen)

COMPLIMEN. V. COMPLIMENT.

COMPLIMENT. sust. c. Cumplimiento, perfección.

COMPLIDAMENT. adv. Cumplidamente, con perfección.

COMPLIR. v. modo inf. Cumplir, llenar, perfeccionar.
COMPLIT. part. pas. de “complir". Cumplido, llenado, perfeccionado.

COMPLIT. adj. Lleno, perfecto.

COMPRENA. v. Comprenda.

COMPRENENT. part. a. El que comprende.
COMPRENENT. v. gerundio de “comprener”. Comprendiendo.

COMPRENETS. v. Comprendéis.

COMPTAR. v. modo inf. Contar.

COMPTATS. part. pas. pl. de "comptar”. Contados, referidos, relatados.

COMPTATS. sust. c. pl. Condados. (de comite : comte; de computo : compte.
No aparece comptats con este significado en los textos de este libro
)

COMPTE. v. Cuenta.

COMPTE. sust. c. Conde y otras veces cuenta. (Ramón Lull no usa compte con p)

COMPULSIÓ. sust. c. Compulsión, fuerza que obliga a hacer alguna cosa.

COMUN. adj. Común. (comú)

COMUNAMENT. adj. Comunalmente.

COMUNITAT. sust. c. Comunidad, comunión.

CON. (com) Como, cuando.
CON. Que donde, que do quiera.
CONCEBIMENT. sust. c. Concepción, idea, pensamiento.
CONÇEBUT. part. pas. de "concebrer”. Concebido.
CONCEL. sust. c. Consejo. (concell, consell; consellar, aconsellar)

CONÇELL. V. CONCEL.
CONCELL. V. CONCEL.

CONCIRÓS. adj. Pensativo, reflexivo (reflecsivo), meditabundo.

CONCLUIMENT. sust. c. Conclusión.

CONCLUIR. v. modo inf. Concluir.

CONCORDA. v. Concuerda, acuerda, aviene.

CONCORDABLE. adj. Concordable.
CONCORDAMENT. sust. c. El acto de acordar o de concordar; acuerdo, concordancia. (concordia)

CONCORDANÇA. sust. c. Concordancia.
CONCORDANT. v. gerundio de “concordar”. Concordando.

CONCORDANT. part. a. de “concordar”. El que concuerda. (es sustantivo, el participio es concordat)

CONCORDAR. v. modo inf. Concordar, poner acorde, armonizar.

CONCORDAT. part. pas. de “concordar”. Concordado.

CONDICIONAMENT. sust. c. El acto de convenir una cosa con otra. (convenio)

CONDICIONAR. v. modo inf. Convenir una cosa con otra.

CONDICIONAT. part. pas. de “condicionar”. Condicionado, convenido.

CONECH. v. Conoció.

CONEGRA. v. Conociera. (coneguera; conegués)

CONEX. v. Conoce. (coneix, pronunciado con u, cuneix)

CONEXENÇA. sust. c. Conocimiento.

CONEXENSA. V. CONEXENÇA.

CONEXÉN. V. CONEXENT.

CONEXENT. sust. c. Conocedor, el que conoce. (coneixent; también gerundio)
CONEXENT. adj. Agradecido.

CONFERM. v. Confirmo, confirme.

CONFERMAT. part. pas. de “confermar”. Confirmado.

CONFÉSME. v. Confiésome. (me confieso).

CONFESSAMENT. sust. c. Confesión.

CONFESSAN. v. gerundio de “confessar”. Confesando. (confessant)

CONFÉSSES. v. Confiésase. (se confiesa; se confesse, “es cunfessa”)
CONFESSETS. Confeséis. (
confesseu, confesséu, confeseu, confeséu)
CONFIANÇA. sust. c. Confianza.

CONFIAMENT. V. CONFIANÇA.

CONFIRMAMENT. Confirmación.

CONFORT. sust. c. Aliento, fortaleza, fuerza, ánimo.

CONFORTA. v. Fortalece, anima. - Conforta ‘s: se conforta, se fortalece.

CONFORTADOR. El que conforta o fortalece.

CONFORTAR. v. modo inf. Fortalecer, confortar.

CONGELAMENS. sust. c. pl. Congelaciones. (congelaments)

CONJUNCCIÓ. sust. c. Junta, unión, conjunción.

CONJUNCIONAT. part. pas. de "conjuncionar”. Juntado, unido. - Úsase a veces como sustantivo, en cuyo caso equivale a la palabra CONJUNCCIÓ.

CONJUNTES. adj. term. fem. pl. Unidas, conjuntas.

CONJUNTIVA. adj. Conjuntiva.

CONJUNCTURA. sust. c. Unión.

CONJUNY. v. Une. (ajunta; ayunta)

CONORT. sust. c. Consuelo. Me ‘n conort: me consuelo (de ello).
CONORTAR. v. modo inf. Consolar.

CONORTAT. part. pas. de "conortar". Consolado.

CONORTATS. v. Consoláis. (conorteu, conortéu)

CONORTATS VOS. Consolaos. (consoleutos, consoléutos; consoleuvos, consoléuvos)

CONQUERADA. part. pas. de “conquerar". Conquistada.

CONQUERAR. V. CONQUERIR.

CONQUERENT. v. gerundio de "conquerir”. Conquistando.
CONQUERER. V. CONQUERIR.

CONQUERIMENT. sust. c. Conquista.

CONQUERIR. v. modo inf. Conquistar.

CONQUERÓS. sust. c. Conquistador. (Iavmes I lo conqueridor)

CONQUERRÁ. V. Conquistará.

CONQUES. part. pas. de "conquerir”. Conquistado.

CONSEL. V. CONCEL.
CONSELL. V. CONCEL.
CONSELL. v. Aconsejo, aconseje.
CONSELLADOR. sust. c. El que aconseja. (conseller, conceller)
CONSELLAR. v. modo inf. Aconsejar.

CONSELLAT. part. pas. de “consellar”. Aconsejado.

CONSELLER. sust. c. Consejero.

CONSEQUENS. sust. c. pl. Consiguientes.

CONSEYL. sust. c. Consejo.

CONSEYL. v. Aconsejo.

CONSEYLA. v. Aconseja. - Conseylalí : aconséjale. (le aconseja)

CONSEYLANTE. Aconsejándote.

CONSEYLANTLI. v. Aconsejándole.

CONSEYLAR. v. modo inf. Aconsejar.

CONSEYLA ‘T. Te aconseja.

CONSILI. sust. c. Concilio. (concili)

CONSINT. v. Consiente.

CONSINTRÁ. v. Consentirá.

CONSIR. v. Considere, reflexione; considero, reflexiono. - A veces considerar.
CONSIR. sust. c. Consideración, pensamiento, reflexión.
CONSIRÁ. v. Consideró.
CONSIRADA. part. pas. de “consirar”. term. fem. Considerada.
CONSIRAN. V. CONSIRANT.

CONSIRANT. v. gerundio de “consirar”. Considerando.
CONSIRAR. v. modo inf. Considerar, reflexionar.
CONSIRAT. part. pas. de “consirar”. Considerado, pensado, reflexionado.
CONSIRON. v. Consideran.
CONSIRÓS. V. CONCIRÓS.
CONSIRS. v. Consideres.
CONSIURAR. V. CONSIRAR.

CONSOLACIÓ. sust. c. Consuelo, consolación.

CONSOLADOR. sust. c. El que consuela.
CONSOLAMENT. sust. c. Consuelo.

CONSOLA ‘S. v. Se consoló. (consolá ‘s)

CONSOLATS. v. Consoláis.
CONSTRENYA. v. Constreñía.

CONSTRENYEMENT. sust. c. El acto de constreñir. (forzar a hacer; strenyer)

CONSTRET. part. pas. de “constrenyer”. Constreñido. (forzado a hacer)

CONSUMA. v. Consume.
CONSUMACIÓ. sust. c. Consunción, consumación.
CONSUMAMENT. V. CONSUMACIÓ.

CONSUMATS. part. pas. pl. de “consumar”. Consumidos, consumados.

CONTATS. sust. c. pl. Condados. (igual que escribe con : com, contats : comtats)

CONTE. sust. c. Cuento.
CONTÉ. v. Contiene.
CONTENCIÓ. sust. c. Contienda, lucha, pelea, batalla.
CONTENGRA. v. Contuviera. (continguere)
CONTENGUA. v. Contenga. (contingue)

CONTINENT. adv. Desde luego.

CONTORN. sust. c. Contorno.

CONTRADIT. part. pas. de “contradir”. Contradicho.

CONTRADIT. sust. c. Contradicción.

CONTRADITS. v. Contradice, contradecís.
CONTRA ‘L. Contra el.
CONTRALIGAR. v. modo inf. Entrelazar. - Las mans contraligar: entrelazar las manos, o darse las manos.
CONTRAMINA. sust. c. Contramina.
CONTRARIAJAMENT. sust. c. El acto de contrariar, contradicción.
CONTRARIAMENT. sust. c. Contradicción. (contrariamente)
CONTRARIAR. v. modo inf. Contrariar.
CONTRARIETAT. sust. c. Contrariedad.
CONTRAST. sust. c. Resistencia, lucha. (contraste)
CONTRASTANT. v. gerundio de “contrastar”. Contrastando, resistiendo, luchando. (contradiciendo)
CONTRASTAR. v. modo inf. Contrastar, resistir, luchar.
CONTR‘ AYTAL. Contra tal.
CONTR‘ EL. Contra el. (CONTR‘ ELA. Contra ella)
CONTR‘ ELS. Contra los.
CONTRESTAT. part. pas. de “contrestar”. Contrastado, resistido.
CONTRIT. adj. Contrito.
CONVENÇ. v. Convence.
CONVENGREN. v. Convinieran. (convingueren, de convindre, avindre; avenir, convenir)
CONVERTENT. v. gerundio de “convertir”. Convirtiendo.
CONVERTIMENT. sust. c. Conversión.
CONVERTRIAN. v. Convertirían.
CÓPULA. sust. c. Cópula.
COR. sust. c. Corazón, coro. (còr, cór, cor)
CORAL. adj. Cordial, íntimo, sincero.
CORATJE. sust. c. Coraje, valor, ánimo. (coratge)

CORATJÓS. adj. Valiente, valeroso.

CORETJADA. adj. term. fem. Valerosa, esforzada.

CORONELL. sust. c. Corona, círculo, cerco.

CORPORALITAT. sust. c. Corporalidad.
CORREGIMENT. sust. c. Corrección.
CORRETZ. v. Corred. (correucorréu)

CORRIGIT. part. pas. de “corrigir”. Corregido. (corregit)

CORROMPIMENT. sust. c. Corrupción.

CORRUMP. v. Corrompe. (corromp, corrom)
CORS. sust. c. Cuerpo, curso, camino. (corpore, corporis, corps, corpus; cos, còs, cós)

CORSES. sust. c. pl. Cuerpos. (còssos, cossos, cóssos)
COS. Como es, como se. (co : com)

COS. sust. c. V. CORS.
CO ‘S. Como es, como se.
ÇO ‘S. Esto es, esto se.
COSÍ. sust. c. Primo, pariente; manjar, plato, vianda. (“cusí”)

COSIR. v. modo inf. Coser. (“cusí”)

COSTANÇA. sust. c. Constancia. (También nombre propio)

COSTRENY. v. Constriñe.

COSTRENYEN. v. Constriñen.

COSTRET. part. pas. de “costrenyer”. Constreñido. (estrenyer, strenyer : apretar)

COSTREYNIMENT. sust. c. El acto de constreñir. (constricción; constrenyiment)

COSTUMAT. part. pas. de “costumar”. Acostumbrado.

CO ‘T. Como te.
ÇO ‘US. Esto os.

COUS. Como os.
COVÉ. v. Conviene. (convé; convindre; convenir)

COVEDRÁ. v. Convendrá.
COVEN. v. Conviene.
COVENCH. v. Convino.
COVENEN. v. Convienen.
COVENGRA. v. Conviniera.

COVENRÁ. V. COVEDRÁ.

COVENRAT. Te convendrá.
COVENS. V. COVÉ.

COVET. v. Te conviene.
COVINENSA. sust. c. Convenio, trato, convención, conveniencia. (covinença)

COVINENT. adj. Conveniente.

COYL. sust. c. Collado. (coll)

CRAN. Palabra cuya equivalencia desconocemos. Quizás significa lo mismo que CRAS.
(el mismo verso se encuentra con cran y cras; “Cras veyrem si serán bò”, después encontramos “cras veyrem quals son primers”; concuerda el significado siguiente:)

CRAS. adv. Pronto, presto.
CRE. v. Cree, creo. (ell creu, yo - jo crec)
CREABILITAT. sust. c. La cualidad o circunstancia de ser creable.
CREADOR. sust. c. Criador. (creador; De mon fill glorios qui es son creador?)
CREAMENT. sust. c. Creación.

CREATS. part. pas. pl. de "crear”. Creados.
CREATURA. sust. c. Criatura.
CREATZ. V. CREATS.

CREAYRE. V. CREADOR.
CREBANT. sust. c. Caída, choque, sacudida.
CREEN. v. Creen. (creuen)
CREENT. sust. c. Creyente.

CREENÇA. sust. c. Creencia.

CREER. v. modo inf. Creer.

CREES. v. Creas.
CREIXARÁ. v. Crecerá.
CREMAMENT. El acto de quemar o arder.

CREON. v. Creen.
CRESA. v. Crea.
CRESEGUT. V. CRESUT.

CRESET. v. Crió.

CRESTIÁ. sust. c. Cristiano. (christia, christiá, christiá, cristià, cristiá)

CRESTIAN. V. CRESTIÁ.
CRESUT. part. pas. de "creer". Creído.

CREU. v. Creo, cree.
CREUTZ. part. pas. pl. de "creer". Creídos. (creguts)

CREXERÁ ‘T. Te crecerá.

CREY. v. Creo. (crec, crech)
CREYATS. v. Creáis.
CREYRÁ. Creerá.

CREYUT. V. CRESUT.

CRICH. Vocablo que encontramos en una variante y que aún hoy día es de algún uso. Actualmente equivale a la palabra castellana avaro.
CRITZ. sust. c. Gritos.
CROTS. V. CROTZ.

CROTZ. sust. c. Cruz.

CROYAMENT. adv. Vilmente, con maldad, villanamente, con deshonra.

CRUELTAT. sust c. Crueldad.

CUIDEN. v. Piensan, procuran. (cuita; cuitar, cuytar)

CULLYR. v. modo inf. Cojer. (cullir; recoger, la uva, la cosecha : cullita, cullida)

CUMUNA. adj. Común. (femenino comuna; masculino comú)
CURA. sust. Cuidado, solicitud, diligencia, inquietud, zozobra.
CURANT. v. gerundio de “curar”. Curando, poniendo cuidado.
CURAR. v. modo inf. Curar, poner cuidado.
CUSÍ. V. COSÍ. (la o pronunciada u es muy común)
CUSINA. sust. c. Prima, parienta.
CUSTUMA. sust. c. Costumbre.
CUVINENT. Conveniente.
CUVINENTMENT. adv. Convenientemente.
CUYDAR. v. Creer, pensar, imaginar, proyectar.

CUYR. sust. c. Pellejo, cuero. (cuir)

CUYT. v. Creo, pienso, imagino.
CUYTA. sust. c. Prisa.

CUYTAMNOS. v. Apresurámonos (nos apresuramos), nos dimos prisa.
CUYTAR. v. modo inf. Apresurar, dar prisa.
CUYTAS. v. Apresuras, das prisa.
CUYTAT. part. pas. de “cuytar”. Cuitado, apresurado.
CUYTATZ. v. Apresuraos.
CUYTEMNOS. v. Apresurémonos, démonos prisa y alguna vez apresurámonos.

Què vol Hitler ?

¿Què vol Hitler?  ¿ Qué quiere Hitler?  El estrecho vínculo entre el nazismo y el nacionalismo catalán Es bien sabido, gracias entre otr...